Κριτική αναφορά στο βιβλίο της Ιφιγένειας Αμοργιανού «Έρωτας και Επανάσταση».

Για πολλούς συγγραφείς η πραγματική σημασία του έρωτα παραμένει ένα αιώνιο και ίσως αναπάντητο ερώτημα. Για κάποιους ο έρωτας μας κατευθύνει προς τη ζωή. Είναι η αιώνια αναζήτηση του άλλου μας μισού που θα μας οδηγήσει στην ολοκλήρωση. Ο έρωτας δεν υπακούει σε τάξεις, φύλο, ηλικία ή τόπο. Είναι άπιαστος, παράφορος, συντροφικός, πολλές φορές απρόσμενος, ανεκπλήρωτος, ενίοτε αυτοκαταστροφικός. Είναι συναίσθημα απροσδιόριστο που μας μεταμορφώνει, μας ωριμάζει.

Ο αληθινός έρωτας φιλοξενείται στο αισθαντικά γραμμένο αφήγημα της Ιφιγένειας Αμοργιανού «Έρωτας και Επανάσταση». Η κυριαρχία του ερωτικού στοιχείου καθορίζει τις πράξεις των ηρώων της: «Η ολοκλήρωσή τους έμοιαζε με συντέλεια του κόσμου. Πάλευαν ερωτικά μεταξύ τους, καθώς η ηδονή έσταζε στην ψυχή τους από κάθε ίνα και κύτταρο του εαυτού τους. Ενώθηκαν σφοδρά με ένα εξωπραγματικό πάθος που τους έδεσε σφικτά, καθώς εξαπέλυσε επάνω τους όλους τους ερωτικούς πόθους όλης τους της ζωής. Ο απόλυτος έρωτας υπερίσχυσε πέρα από κάθε έννοια. Ήταν ο απόλυτος εξουσιαστής τους στις ασυνείδητες ερωτικές τους πράξεις που τελεσφορούσε επάνω τους με ηδονικές, σαρκικές εξάψεις. Ήταν ο κυρίαρχος έρωτας που έπρεπε να υποκλιθούν στην δύναμή του αλλά και στη μανία της καινούριας ύπαρξής του. Ένα ατελείωτο βράδυ ήταν εκεί παρών να τους διατάζει με τα φλογερά του σχέδια και να τους καθυποτάσσει με την ατελεύτητη δύναμη του μεγαλείου του. ήταν ο έρωτας που εδραιώθηκε μέσα τους με τη μορφή της φωτιάς, σαν δυο φλόγες που άναψαν ξαφνικά κι άρχισαν να καίνε δυνατά κι εξουσιαστικά από εκείνο το βράδυ σκορπώντας ηδονικό πόνο αλλά κι ατελείωτη θλίψη σε κάθε τους βήμα».

Το έργο της είναι κυρίως ανθρωποκεντρικό, υπαρξιακό κι ερωτικό, με παράπλευρη, αλλά σε μικρότερη έκταση, την κοινωνικοπολιτική του διάσταση. Πρόκειται για ένα βιβλίο, που διαποτίζεται από τη μαγεία της υπαρξιακής αναζήτησης χωρίς να υστερεί σε γοητεία και αγωνία. Η πλοκή με απρόβλεπτες εξελίξεις και ανατροπές προς το τέλος, καθώς και τα αμφιθυμικά συναισθήματα των χαρακτήρων παράγουν ένα καθηλωτικό για τον αναγνώστη κράμα. Η συγγραφέας γεφυρώνει με επιτυχία τη δραματική αφήγηση του παρελθόντος με μία καθημερινή περιγραφή του παρόντος. Παρουσιάζει μια συγκλονιστική ιστορία που διαμετρικά απέχει από επίπλαστες ερωτικές ιστορίες. Θίγει θέματα, όπως ο έρωτας, η ζήλεια, η απώλεια, ο ανθρωπισμός, η πίστη, το κυνήγι του ονείρου, τα αδιέξοδα και ο τρόπος που επιβιώνει κανείς μέσα του.

Βιώνουμε το πέρασμα της ηρωίδας του βιβλίου στην ομορφιά, τη μεταμόρφωση, αλλά και τον κίνδυνο, όπου ένας παράφορος έρωτας μπορεί να οδηγήσει. Ακόμη και μέσα στον πόνο που την περιστοιχίζει αδυνατεί να αποσυνδεθεί από τις αναμνήσεις. Ευδαιμονικά επιστρέφει στις παλιές ερωτικές της μνήμες, τροφοδοτείται από αυτές. Η καταφυγή στη χαρά που προσφέρει η ικμάδα της ζωής είναι το αντίδοτό της για το ανικανοποίητο που την ταράζει, την αίσθηση της φθοράς, των χαμένων ονείρων και των μοιραίων δεδομένων της ζωής της. Δεν επικεντρώνεται μόνο στους προσωπικούς της φόβους κι επιθυμίες, αλλά στρέφει τη σκέψη και την προσοχή της στο στενό ή ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον. Με πόθο για τη σαγήνη του έρωτα, όντας σε αντιπαράθεση και ρήξη με συμβάσεις και προκαταλήψεις της εποχής της, η ηρωίδα του βιβλίου με την «επαναστατικότητά» της τολμά να ανατρέψει τη συμβατική πραγματικότητα επουλώνοντας πληγές και να πετύχει το σημείο φυγής της προς την αυτογνωσία και την αυτοδιάθεση.

Με φόντο το τρίγωνο των τριών πόλεων Αθήνας, Κωνσταντινούπολης, Αλεξάνδρειας ο αναγνώστης παρακολουθεί σειρά γεγονότων που φωτίζουν τη ψυχοσύνθεση των ηρώων, την εξέλιξη των συναισθημάτων. Τα κεντρικά πρόσωπα πάσχουν από την απουσία του πραγματικού έρωτα, από λάθη, κρυφά πάθη, μυστικά κι από μοιραία γεγονότα που τους ακινητοποιούν στην ασάφεια μιας αναπηρικής πραγματικότητας. Χαρακτήρες με αδυναμίες και φιλοδοξίες, ισορροπίες που ανατρέπονται, συναισθήματα καταιγιστικά. Φιλία, αγάπη, έρωτας, μίσος, αμφιβολία συνθέτουν μια ιστορία που ξεδιπλώνεται εντυπωσιακά. Η συγγραφέας νιώθει τον προβληματισμό, τα αδύναμα σημεία των ηρώων της, την προσπάθειά να λειτουργήσουν τόσο ανεξάρτητα, όσο και μέσα στο κοινωνικό σύνολο κρύβοντας μυστικά που ο χρόνος θα αποκαλύψει. Δεν είναι παρά φιγούρες που αναζητούν την αγάπη προσπαθώντας να κρατήσουν στην ψυχή τους ό,τι στοίχειωσε τη ζωή τους. Συγκινεί η ανάγκη τους να επαναστατήσουν ενάντια σε ό,τι υποβίβασε τη ζωή τους, να οδεύσουν με νέα ταυτότητα.

Η συγγραφέας μοιάζει να γνωρίζει τη σκαιά πτυχή των συναισθημάτων, το ευμετάβλητο και το άτρωτο της ανθρώπινης φύσης, την μοναδικότητα των προσώπων. Ενδοιασμοί, χιούμορ, ένταση, λυρισμός, εκρήξεις οργής, υπαινιγμοί ζήλιας και μεταμέλεια περιβάλλουν τον άξονα που στηρίζεται στην ανατρεπτική δύναμη του έρωτα. Ακραίες, τολμηρές και τρυφερές καταστάσεις μέσα από τις σελίδες του βιβλίου αποτυπώνουν ένα πνεύμα που θεωρεί τον ερωτισμό ως μετουσίωση συναισθημάτων κι επιθυμιών για επικοινωνία και ταύτιση σωματική και ψυχική.

Είναι κείμενο υποκειμενικό, αλλά όχι αυθαίρετο. Η συγγραφέας αναζητά την αβίαστη πρόσληψή του από τον αναγνώστη, ώστε ο ίδιος να νιώθει ότι συμμετέχει και βιώνει με κάθε λεπτομέρεια τις εμπειρίες των ηρώων.

Στις αρετές του βιβλίου συγκαταλέγεται η αφηγηματική ικανότητα – που είναι ρεαλιστική, αλλά και με διαβαθμίσεις λυρισμού. Η ιστορία εξελίσσεται στην αρχή με αργούς ρυθμούς κι επιταχύνεται προς το τελευταίο τρίτο του βιβλίου. Χαρακτηριστικές οι επιβραδύνσεις, όταν η αγωνία κορυφώνεται και πλησιάζει στη λύση, έτσι ώστε να διατηρεί το ενδιαφέρον για την τροπή της ιστορίας. Η αφήγηση σε πρώτο πρόσωπο υποχρεώνει τον αναγνώστη να συνδεθεί δυναμικά με τους χαρακτήρες και να αποκωδικοποιήσει τη διαφορά οπτικής των βασικών ηρώων μέσα από εναλλασσόμενες προσωπικές αφηγήσεις.

Ο λόγος διεισδυτικός, πυρετώδης, αιχμαλωτίζει τον αναγνώστη χωρίς πολλά στολίδια. Η γραφή, ενίοτε παραβατική προς τους «φιλολογικούς νόμους», αλλά συγχρόνως γενναία, διέπεται από λογοτεχνικό λυρισμό χωρίς πολυπλοκότητες. Οι λέξεις που προκύπτουν μέσα από βιώματα επιλέγονται ευθύβολα και πρωτότυπα ιδιαίτερα για την αποτύπωση ερωτικών στιγμών προσθέτοντας μια ενδιαφέρουσα ψηφίδα στο έργο.

Συνδυάζοντας τον ρομαντισμό και το μυστήριο το βιβλίο απεικονίζει μία συνεχή προσπάθεια αυτογνωσίας και παραίτησης από τα προσωπικά αδιέξοδα. Σημαντικό νόημα: ποτέ δεν πρέπει να παραιτείται κανείς από τα όνειρά του, πρέπει να τα υλοποιεί με κάθε κόστος. Η μοίρα, όποιο νόημα κι αν δίνει κανείς σ αυτήν, συμπάσχει και συμπορεύεται με όσους αγωνίζονται γι αυτά.

Κουτουξιάδου Κατερίνα

Φιλόλογος- συγγραφέας

Δ/κτωρ Παντείου Παν/μίου

ΕΡΩΤΑΣ ΚΑΙ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ ΑΜΟΡΓΙΑΝΟΥ

Γαία είναι τ΄όνομά της. Μία γυναίκα γεννημένη μητέρα όλων όσων την περιστοίχιζαν συζύγου, παιδιών, φίλων, συγγενών και όλων των αδυνάτων. Γεννημένη μόνο να προσφέρει. Ικανή να παρακάμπτει τα προσωπικά της θέλω, για να ικανοποιεί τις ανάγκες των άλλων, ν΄απαλύνει τον πόνο των δεινοπαθούντων και να χαροποιεί το περίγυρό της. Όπως η μητέρα Γη, γονιμοποιεί, ανατρέφει και στεριώνει ό,τι την κατοικεί, έτσι και η Γαία, τροφοδοτούσε με δύναμη ψυχής τους γύρω της, παίρνοντας λίγο από την θλίψη και την πίκρα, όλων όσων την είχαν ανάγκη.

Τα χαρίσματα της αγάπης, του σεβασμού,της καλοσύνης, της προσφοράς στον συνάνθρωπο, με τα οποία οι μοίρες την είχαν μοιράνει από τα μικράτα της, φρόντιζε να τα δίνει απλόχερα σε όλους, αντλώντας ικανοποίηση και έντονη ευχαρίστηση. Η Γαία ήταν μία ευγενική παρουσία στην ζωή, που ανατράφηκε απο τους γονείς της με απαράμιλλη αγάπη, κατανόηση και άπλετο σεβασμό στις πεποιθήσεις των άλλων. Γιαυτό και ποτέ δεν εμπλεκόταν σε έριδες, δεν ήταν ανταγωνιστική. Πολυδιαβασμένη ως ήταν, φρόντιζε με την λογική συζήτηση και με το χάρισμα της πειθούς, να εμπνεύσει τον συνομιλητή της και να τον οδηγήσει σε σωστές επιλογές.

Μεγαλώνωντας, η ζωή της χάρισε πολύ νωρίς, πλουσιοπαροχα όλες τις αρετές: ομορφιά, εξυπνάδα, λογική αλλά και έναν σύζυγο που την λάτρεψε από την πρώτη ματιά, ολοκληρώνοντάς τη σαν γυναίκα με την μητρότητα τεσσάρων παιδιών. Τα πλούτη δεν της έλιπαν. Δεν υπήρχε όμως εφησιχασμός από μέρους της. Με προσωπικό αγώνα κατάφερε όχι μόνο να πολλαπλασιάσει τα πλούτη της, αλλά να γίνει μία δυναμική γυναίκα μεγάλου βεληνεκούς με άπλετες γνώσεις και εμπειρίες, να καταξιωθεί και ν΄αναγνωριστεί κοινωνικά. Η γιαγιά της πάντα της έλεγε ότι όλα είναι γραμμένα στο βιβλίο της ζωής και ότι αυτή το μόνο που έχει να κάνει είναι να γυρίζει σελίδες. Ήταν όμως όντως έτσι αναρωτιόταν ή οι προσωπικές επιλογές της και η αντιληπτική της ικανότητα την έκαναν να γράφει η ίδια τις σελίδες της ζωής; Όχι δεν πίστευε στο πεπρωμένο.Θεωρούσε ότι τον τροχό της ζωής τον γυρίζει αυτή η ίδια. Ότι ναι μεν η ζωή είναι ένα βιβλίο, αλλά ανοιχτό, που η ίδια γράφει την κάθε σελιδα του.

Ο έρωτας όμως είναι ένας απρόσκλητος επισκέπτης, που σαν σίφουνας ήρθε για να αναποδογυρίσει την προσωπική γαλήνη και οικογενειακή ευτυχία. Δεν πίστευε στο γραμμένο της μοίρας, έως ότου ερωτεύθηκε έναν άλλο άνδρα. Οι ισορροπίες της διαλύονται στην στιγμή, η αξιοπρέπειά τη κατακρεουργείται. Μήπως τελικά θα έπρεπε ν΄αναθεωρήσει τις απόψεις της περί ειμαρμένου; και όταν στην πορεία ανακαλύπτει ότι το οικογενειακό οικοδόμημα υπήρξε σαθρό χρόνια πρίν, θα προσπαθήσει να ισορροπήσει μέσα στην οικογένεια μαζεύοντας ότι έχει απομείνει ή θ΄αποδεχτεί την μοίρα της ακολουθώντας την προσωπική της ευτυχία;

Το βιβλίο αυτό εκπροσωπεί το είδος της λογοτεχνίας που ναι μεν μου αρέσει να διαβάζω, χωρίς να είναι το αγαπημένο μου. Δεν έχω διαβάσει αρκετά ερωτικά βιβλία, η ένταση και η λάμψη που ανέδιδε όμως αυτός ο έρωτας μεταξύ της Γαίας και του Κερέμ Αζίκ, ήταν ακραία και εκτυφλωτική. Από τούδε και στο εξής, έχει γίνει το αγαπημένο μου ζευγάρι, στην ερωτική λογοτεχνία. Ένας έρωτας θυελλώδης, παθιασμένος, θαυματουργός! Δηλώνω όμως γοητευμένη και από την πολυγραφότατη συγγραφέα Ιφιγένεια Αμοργιανού, σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο περιγράφει τον απρόσκλητο επισκέπτη, τον έρωτα. Προσωποποιήσεις, μεταφορές, ζωηρά καλλολογικά στοιχεία επιστρατεύονται στην υπηρεσία δημιουργίας της ερωτικής ατμόσφαιρας. Βήμα-βήμα περιπλέκει τον ιστό της ερωτικής δίνης, στον οποίο θα βυθιστεί το νεαρό ζευγάρι. Έντονα, σφοδρά συναισθήματα κατακλύζουν τον αναγνώστη, συμπαρασύρεται μαζί με την Γαία και τον Κερέμ, σ΄ένα ποταμό απειθάρχητων συναισθημάτων.

Η συγγραφέας με όμορφη, παραστατική γραφή, τοποθετεί την ιστορία της σε ποικίλες τοποθεσίες, ξεκινώντας από το λίκνο του ελληνικού πολιτισμού, την Ακρόπολη. Μας ξεναγεί στα γραφικά σοκάκια και κεντράκια της Πλάκας, στην όμορφη Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, στην Κωνσταντινούπολη και στο παραμυθένιο Παρίσι. Οι περιγραφές εμπλουτίζονται με τα αρώματα που αναδίδονται απο το γιασεμί που στολίζει τις αυλές των σπιτιών της Πλάκας και την απίστευτη ομορφιά του Βοσπόρου, με τα υπέροχα παραλιακά κτίσματα.

Το μυθιστόρημα Έρωτας και Επανάσταση είναι το τρίτο κατά σειρά μυθιστόρημα της Ιφιγένειας Αμοργιανού. Όσοι αγαπούν την ερωτική λογοτεχνία, ένα είναι σίγουρο, θα το λατρέψουν!

ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΔΗΜΑΚΟΠΟΥΛΟΥ